Heel veel messen belanden in de vaatwasser na gedane arbeid. Weinig mensen weten dat het slecht voor de messen is en wassen ze met de hand af. Anderen hebben daar twijfels bij, omdat ze niets merken van enige schade of in een damesblad hebben gelezen dat het wel kan. En dan zijn er nog mensen die helemaal niks van deze discussie hebben meegekregen en dus ook gewoon de vaatwasser gebruiken. In welk kamp zit u? En zit u daar wel goed?
Om alle twijfel maar gelijk te smoren: de vaatwasser is funest voor uw messen. Dat geldt zeker voor niet-roestvaste messen, waarvan de fabrikant dat ook zal vermelden, maar net zo goed voor messen van roestvast staal (RVS). Die laatste categorie wordt vaak ‘roestvrij’ genoemd, wat technisch onmogelijk is, maar wel leidt tot de kwalificatie ‘vaatwasserbestendig’.
Wat is RVS?
Het staal in messen, en dan met name het lemmet, heeft een andere samenstelling dan het staal in vorken en lepels. Messenstaal bevat een veel hogere concentratie koolstof (carbon). En daarmee wordt het zeer gevoelig voor corrosie (roest). Om dat tegen te gaan wordt het staal verrijkt met andere toevoegingen, die het oppervlak beschermen. Chroom is daarvan de belangrijkste. Chroom heeft de prettige eigenschap dat het in contact met zuurstof direct oxideert en een onzichtbare chroomoxide beschermlaag aan de oppervlakte van het staal vormt. Die laag beschermt het staal, zelfs als het mes nat is, of als er een citroen mee is gesneden. Onder dit soort normale omstandigheden blijft de beschermlaag intact en zal het mes niet roesten.
Chaos in de vaatwasser
In de vaatwasser wordt het mes echter blootgesteld aan agressief bijtende en schurende stoffen, w.o. zouten. Die stoffen moeten wel bijten, want etensresten zijn vaak taai en moeilijk te verwijderen, zeker als er geen afwasborstel voorhanden is. Het gevolg is dat de oppervlakte van het mes, dus dat laagje chroomoxide, wordt aangetast. Dat is normaal gesproken ook geen enkel probleem, want ook onder het verwijderde oppervlak zit weer nieuw chroom in het staal. In aanraking met lucht oxideert die chroom als het mes weer droog is en vormt zo een nieuw beschermend laagje.
Het probleem ontstaat als het mes langer nat blijft of als er etensresten aan blijven plakken, wat vaak in de vaatwasser gebeurt. Op die plekken kan veel minder zuurstof bij het messenstaal komen en kan het chroom niet oxideren. Het staal (ijzer) gaat op die plekken wel roesten, want staal heeft maar zeer weinig zuurstof nodig om te oxideren. En zo ontstaan er, waar die roest ontstaat, kleine, nog onzichtbare poriën in het staal.
Putcorrosie
Bij iedere volgende beurt in de vaatwasser wordt het oppervlak van het staal verder aangetast. Duurt dat langer of gebeurt het vaker, dan worden die poriën snel vanzelf dieper en hopen de etensresten, zouten en zuren zich er in op. Die stoffen blijven actief, ook als het mes al lang uit de vaatwasser is. Ze blijven om zich heen bijten en tasten zo het mes van binnenuit aan.
Hierdoor ontstaat putcorrosie, een roestvorm die pas na verloop van tijd zichtbaar wordt als zwarte puntjes op het mes en nog iets later als roestplekjes.
De schade binnenin is dan al aangebracht en veel groter dan wat uw oog kan zien. De onder het oppervlak ontstane holtes, die onzichtbaar blijven uitdijen, komen elkaar tegen, en door de minste of geringste druk op het mes ontstaat zo een scheur, die het mes kan doen breken, maar met met het blote oog nauwelijks tot niet zichtbaar is. Als dat op een plek is waar het mes veel druk moet opvangen, zoals op de foto hierboven, kan dat tijdens het snijden tot gevaarlijke situaties leiden. Een afgebroken lemmet kan zo scherp als gebroken glas zijn, en wegspringen in iedere richting waar u het juist niet zou willen.
De snijrand
Als putcorrosie aan de snijrand ontstaat, waar het mes dun is, breken minuscule brokjes staal uit het mes. Dat maakt het mes snel bot en rafelig. Dat kunt u met het blote oog vaak wel waarnemen, als uw tomaten het u nog niet hadden verteld.
Een door putcorrosie verbrokkelende snijrand is vrijwel niet meer te slijpen, want iedere keer als de slijpsteen een dun laagje staal verwijdert en vers staal aan de oppervlakte komt, komen de van binnenuit roestende holtes ook aan de oppervlakte en breekt op die plek de snijrand af. Het mes wordt dus nooit meer lekker scherp en is rijp voor de oud ijzerboer.
Handvatten
Wat voor het lemmet geldt, geldt nog meer voor het handvat. Uw vaatwasser maakt daarmee binnen enkele jaren korte metten. De aluminium bevestigingsnagels gaan het eerst. Ze zetten door de hitte in de vaatwasser flink uit en krimpen daarna weer in. Daardoor komen de zwarte ‘heftschalen’, die de druk van die nagels moeten opvangen, snel los en scheuren ze in. Ook de aluminium nagels zelf gaan roesten (en krijgen daardoor een doffe witte kleur). Het duurt dan niet lang meer of de ‘kopjes’ breken af, waardoor de zwarte heftschaal uiteindelijk in stukken van het mes valt.
Jammer van zo’n mooi mes.
Gevaar
Deze ‘slijtages’ zorgen ervoor dat uw messen gevaarlijke werktuigen worden. Een losgescheurd lemmet, een snijrand waaruit stukje ontbreken, afbrekend handvat etc. U denkt gewoon uw knolselderie te kunnen doorsnijden, maar uw mes denkt er anders over, en niet per sé in een veilige richting.
Dus? …
Stop uw messen nooit in de vaatwasser. En als u dat langere tijd wel hebt gedaan, controleer ze dan snel op dit soort ‘slijtages’ en ga alsnog over op afwassen met de hand.
Mocht u naar aanleiding van dit artikel een professionele inschatting willen krijgen over de toestand van uw mes(sen) en een eventuele oplossing daarvoor, dan kunt u altijd contact opnemen met deMessenslijper (s.v.p. niet alleen vanaf foto’s, want daaraan kan ik bijna nooit wat zien).
