Slurrysteen, melksteen, Nagura; een slijpersspecial

NaguraAls je een mes slijpt, dan gebruik je soms een slurrysteen (melksteen, nagura) om een slijppasta te maken. Maar wanneer heb je die slijppasta nodig? Welke slurrysteen gebruik je? Kan je een andere dan de voorgeschreven slurrysteen gebruiken? Hoe gebruik je een slurrysteen? Wat is het verschil tussen een slurrysteen en een nagura? Veel vragen dus. Vandaar deze special voor messen- en vooral scheermessenslijpers.

slurrysteenWat is een slurrysteen?

Een slurrysteen is een steentje van enkele cm groot, dat je over een natte wetsteen wrijft om een slijppasta (slurry) te creëren. De slijppasta bestaat uit water met losgebroken slijpkorrels van de wetsteen en/of de slurrysteen, waarmee de efficiëntie van het wetten aanzienlijk wordt vergroot. Niet alleen de wetsteen, maar vooral ook de rollende slijpkorrels, maken krassen en verwijderen dus metaal. Het mes wordt op de wetsteen geslepen, maar de slijppasta doet veel van het werk. Deze methode heet ‘wetten‘ of, als de steen helemaal niet slijpt, maar de slijppasta al het werk doet, ‘läppen‘.

Westers wetten met een slurrysteen

In westerse slijpmethoden wordt door dit ‘melken’ vooral materiaal van de wetsteen losgemaakt. Het is niet de bedoeling dat de slurrysteen veel slijpkorrels loslaat, omdat vooral de kwaliteit van de wetsteen benut moet worden. De slurrysteen moet daarom even hard of harder gebonden zijn dan de wetsteen. Het grootste deel van de pasta moet door de wetsteen worden geleverd en de wetsteen bepaalt grotendeels het resultaat.
Omdat de slurrysteen toch altijd nog wat slijpkorrels loslaat, mogen de korrels daarvan niet groter zijn dan de korrels van de wetsteen; je zou dan ongewenst diepe krassen in het metaal kunnen maken tijdens het wetten. Vanuit deze praktische eis is de slurrysteen meestal van dezelfde steensoort als de wetsteen (soms is hij zelfs van de wetsteen afgezaagd, wat de vaak afgezaagde hoekjes van tweedehands natuurlijke wetstenen zou kunnen verklaren).

Is een slurrysteen echt nodig?

De meeste westerse wetstenen zijn relatief zacht (qua binding) en kunnen zonder slurrysteen worden gebruikt. Er ontstaat op deze stenen ook zonder de slurrysteen een slijppasta, die door het mes van de steen wordt afgeschraapt. Dit noemt men een ‘autoslurry’. Bekende voorbeelden van steensoorten die dat doen zijn de Coticule en de Thuringer stenen.
Ook heb je geen slurrysteen nodig als je in bezit bent van een diamant slijpsteen of een andere harde (wet)steen. Daar kan je ook prima een slurry mee maken. Er zijn echter twee regels hiervoor: De steen mag zelf geen materiaal loslaten, wat in ieder geval geldt voor een diamant slijpsteen, en de steen mag niet in de wetsteen krassen, dus fijnkorrelig zijn. Dat laatste geldt niet altijd voor een diamant slijpsteen, dus ben voorzichtig.

Sommige westerse wetstenen zijn hard en maken zelf weinig tot geen slurry, zoals de overbekende novaculiet, die wij kennen als bijvoorbeeld Arkansas, Turkey of Charnley Forest. Deze laten weinig slijpkorrels los en zijn daarom zonder slurrysteen relatief langzaam. Om deze stenen sneller te maken, kunnen we wel een diamant slijpsteen gebruiken of uitwijken naar een geheel andere wetmethode, die in Japan veel wordt gebruikt op hun harde natuurlijke wetstenen. In Japan noemen wordt een slurrysteen een Nagura genoemd, een term die ik in deze blog graag hanteer om het verschil tussen westers en Japans wetten te benadrukken.

Wetten op een Japanse natuursteen met een nagura

In Japan wordt de nagura veel vaker ingezet dan in de westerse landen. Vaak wordt voor het wetten één enkele zeer harde, zeer fijnkorrelige, natuurlijke wetsteen in iedere slijpgang gebruikt, dus voor het voorslijpen tot en met de finish. De wetsteen neemt zelf nauwelijks metaal af en heeft nauwelijks slijpkracht. Hij fungeert vooral als vlakke onderlegger voor het te slijpen mes, zwaard etc. De gebruikte nagura’s zijn relatief zacht en leveren de slijpkorrels voor de pasta. Zij bepalen hoe grof of fijn de slijping is en dat is tevens het grote verschil met de westerse wetmethoden, waarin de wetsteen dat bepaalt.

Standaard worden bij de slijping van één enkel mes 4 of 5 nagura’s in oplopende fijnheid  gebruikt: Botan, Tenjyou, Mejiro, Tomo en eventueel Koma. Deze stenen beslaan het gehele bereik van zeer grof (ongeveer 200 JIS) tot extreem fijn (ongeveer 15.000 JIS of hoger). De korrelgroottes van de nagura’s wijken nogal uiteen, en daarom wordt lang doorgeslepen met de pasta van iedere nagura. Tijdens het wetten breken en slijten de korrels in de pasta en worden ze dus steeds kleiner. Als de limiet van een pasta is bereikt, wordt met de volgende, fijnere nagura een nieuwe pasta gemaakt voor de volgende slijpgang totdat het mes de gewenste scherpte heeft bereikt. Dat gaat soms zover dat de pasta bij de finish slijpkorrels bevat van 20k tot 30k grit. Wij gaan met onze methoden ‘slechts’ tot maximaal 15k.

Een nagura voor een synthetische wetsteen?

Op een synthetische steen wordt geen slurrysteen of nagura gebruikt. De steen vormt zelf slijppasta (autoslurry) of slijpt zonder pasta al efficiënt genoeg. Toch wordt met zo’n steen vaak een nagura meegeleverd. Het nut van deze synthetische nagura voor het wetten is twijfelachtig. Je kan de wetsteen er wel goed mee ‘schoonmaken’, d.w.z. het verwijderen van de toplaag van de wetsteen. Daardoor komt een nieuwe maagdelijke onderlaag bloot te liggen en krijgt de wetsteen een nieuw slijpoppervlak.

Kan je je wetsteen vlakken met een slurrysteen?

Helaas niet, daarvoor is een nagura veel te klein en meestal veel te zacht. Het resultaat is meestal niet de gewenste vlakke wetsteen, maar een onregelmatig gewelfd oppervlak. Het vlakken kan je veel beter met schuurpapier op een vlakke ondergrond doen (glas of een gladde wand- of vloertegel), of met een daarvoor speciaal gemaakte grote diamantplaat van bijvoorbeeld DMT.

Wat is de beste wetmethode? Westers of Japans?

Meestal zorgt de slijppasta, die met behulp van een slurrysteen/nagura is gemaakt, voor een snellere afname van metaal. Na gebruik van een nagura wordt het wetten dus efficiënter. Het maakt echter geen verschil of de slijppasta door een goede wetsteen wordt gevormd of door een goede nagura.

Een goede vraag die je jezelf kunt stellen is welke steen je lang wil gebruiken, de wetsteen of de nagura(‘s). Als je een harde Japanse wetsteen aanschaft, dan kan je nageslacht er over een paar eeuwen nog steeds gebruik van maken. Die zal nauwelijks slijten. Maar de zachtere nagura’s zal je nog wel gedurende je eigen leven opnieuw moeten aanschaffen. Andersom kan je met een coticule je eigen generatie nog bedienen, maar deze gaat geen honderden jaren mee. Hij is echter wel zeer geschikt om ook zonder nagura te gebruiken. Dat scheelt een boel werk, zeker als je slechts één mes te slijpen hebt.

ContactMocht je meer willen leren over het slijpen van een mes, het gebruik van een nagura en andere zaken die met slijpen en scherp houden van doen hebben, volg dan de workshop messenslijpen of neem contact op over de specifiek  onderwerpen waarover je meer wil weten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.