Messen actie !!! Met spaarzegels bijna gratis!

Al enige jaren valt het me op dat er op ieder moment wel ergens een messen actie is. Bij Albert Heijn op dit moment al twee tegelijk, met spaarzegeltjes. Het zijn er veel en het worden er steeds meer. Ik heb dat altijd wel grappig gevonden, maar naar aanleiding van de vraag van een klant ben ik het fenomeen van de messen actie gaan onderzoeken. De klant wilde weten of hij nou voor de beste messen naar de Jumbo moest of beter naar de Albert Heijn. De uitkomst is niet heel schokkend: mijd beide!

Altijd leuk, een nieuwe complete messenset voor de prijs van normaal gesproken één mes. Hup, snel naar de Albert Heijn, Jumbo, Coöp , Plus, Jan Linders, C1000, Shell, Esso, BP of een andere grote verkoper. De hele tent leegkopen en een paar weken later met 6 nieuwe messen plus messenblok en aanzetstaal voor een zeer schappelijk prijsje naar huis. Het lijkt zo aantrekkelijk! Want wie wil er nou niet een messenset van Zwilling of Sabatier voor 30 euro, als die set normaal gesproken 10 keer zoveel kost.

Maar goed, zoals niets in de wereld gratis is, zitten er ook nu addertjes onder het gras. Op de vaak gebruikte termen ’topkwaliteit’, ‘vlijmscherp’, ‘professioneel’ en ‘luxe’ …. valt ook nog wel wat af te dingen. Voor topkwaliteit en vlijmscherp moet je geld spenderen. Niemand kan een topkwaliteit mes leveren voor de prijs van een spaarzegelboekje.

Allereerst moet je voor honderden euro’s per mes aan spullen kopen voor één enkel mes. Dus je betaalt zelf mee aan de goedkope messenset. Dat is natuurlijk geldbron nummer 1, maar is voor de grootgrutter nog niet genoeg om de normaal dure messen te kunnen aanbieden. En dus moet de prijs die de winkel zelf betaalt voor de messen omlaag. De fabrikanten werken graag mee aan de messen actie om hun naamsbekendheid een boost te geven, maar kunnen de prijs van hun messen niet zo ver laten zakken zonder er zelf onder te lijden. Daarom schakelen die messenfabrikanten goedkopere productiemiddelen in, die ze normaal gesproken niet hoeven te gebruiken.

Bijvoorbeeld laten veel van die fabrikanten hun instapmodelletjes al langere tijd in lage lonen landen maken, maar voor de messen actie moet het nog goedkoper. Zelf kunnen ze niet altijd voor die bodemprijs produceren. Dan schakelen ze hulp in van merk-onafhankelijke messenfabrikanten, die inderdaad nog goedkoper kunnen werken. Die laatste verkopen zelf al goedkope messen aan de hele wereld en hebben een aantal standaard modellen in het assortiment, die als twee druppels water lijken op bestaande westerse keukenmessen. Daarop hoeven ze alleen maar een kleine cosmetische aanpassing te doen en het logo van de opdrachtgever op het mes te printen. En hop, iedereen blij! Dat is ook de reden dat je de meeste messen uit de zegeltjesacties niet regulier in de winkel zult vinden. Het zijn tijdelijk gemaakte series met een modelnaam, die speciaal voor dit mes is verzonnen (door de supermarketing?).

Op een aantal verpakkingen staat ‘made in China’, helemaal onderaan op de achter- of onderkant en zonder een flinke loep niet te lezen. Op andere staat gewoon helemaal niet waar het mes gemaakt is. Dat is nog erger, want dan kan het mes zijn gemaakt in Pakistan, India of Bangladesh, waar duizenden kleine kindervingertjes de handvatten op het mes slaan en de messen in plastic verpakkingen stoppen, on(der)betaald en met risico op eigen leven. Zelfs in lage lonen landen als China, Bulgarije, Roemenië of Portugal kunnen ze deze messen niet meer voor deze prijs maken.

Dit geldt niet alleen voor de messen van merken die we niet eens kenden voordat Albert Heijn er een enorm reclamebudget tegenaan gooide, maar ook voor gerenommeerde merken als Zwilling (Coöp), Lion Sabatier (Jan Linders) of Fissler (Jumbo).

Het messenstaal

Dan het materiaal waarvan de messen worden gemaakt. Het belangrijkste is natuurlijk het staal. Voor messen moeten speciale staalsoorten worden gebruikt, die op het mes zelf worden vermeld.

Vaak is die vermelding een Duitse staalcode zoals X45CrMoV. Fout! Het staal van de zegeltjesmessen is gemaakt in China, op basis van Duitse ‘ingrediënten’, in compleet andere en vooral goedkopere verhoudingen dan de Duitse voorbeelden. Ze bevatten veel bestanddelen tegen roestvorming en weinig bestanddelen voor goede snij-eigenschappen.

Op de ‘Kuhn Rikon’ messen van de Jumbo, die nu (maart 2022) worden aangeboden voor een euro, staat zelfs dat ze van ‘Japanese steel‘ zijn gemaakt. Deze term wordt in China vaker gehanteerd voor zwak en zacht staal, dat is gemaakt naar uiterlijk voorbeeld van Japans staal, maar feitelijk alleen geschikt is voor koelkasten en pedaalemmers. Het betreft in geen geval het zeer hoogkwalitatieve messenstaal van degelijke Japanse staalgiganten als Hitachi of Takefu, noch een goede kopie daarvan.

De hittebehandeling

Een goed mes, gemaakt van een goed messenstaal, krijgt pas goede snij-eigenschappen als het een uitgekiende hittebehandeling heeft ondergaan. Daarmee wordt het staal hard gemaakt, zodat het minder snel slijt. Vrijwel iedereen kent wel de termen ‘harding’, ‘ice-hardening’ of ‘Friodur’. Daarbij wordt ieder mes een aantal keren tot 800-1070^o C verhit en langzaam afgekoeld om het staal te ‘ontspannen’. Na de laatste verhitting volgt een verharding door een razendsnelle afkoeling in een ijs- of stikstofbad, plus een aantal langzame opwarmingen van een uur tot 200-500^o C om het staal ook taai te maken zodat het niet snel breekt.  In China en Pakistan hebben ze daarvan helemaal geen kaas gegeten en is die hittebehandeling veel te duur voor een goedkoop mes. Voor minder dan een tiende van de kosten worden alternatieve hardingstechnieken gebruikt op basis van veel chemie en een klein beetje hitte, met een zeer matig resultaat.

Het heft

De handvatten van goede messen zijn gemaakt om lang mee te gaan. Ze zijn niet geschikt om in de afwasmachine te reinigen. Maar als dat toch gebeurt moet een handvat nog steeds 10 tot 15 jaar kunnen halen. Bij de messen uit een messen actie blijft het handvat ongeveer 2 jaar goed, of zonder afwasmachine maximaal een jaar of vijf. Daarna scheurt het of brokkelt het af. Na die paar jaar kunt u echter wel weer gewoon naar een andere supermarkt voor een nieuwe set.

Messenproductie en het milieu

Naast de gebrekkige kwaliteit van de zegeltjesmessen is er nog een belangrijk argument tegen de messen acties. Dat betreft de milieubelasting door messenproductie. Met de energie die nodig is voor het vormen van één mes kan ik mijn woning ’s winters twee dagen en nachten flink warm stoken en twee keer anderhalf uur douchen met een open badkamerdeur. Probeer zelf maar eens een blok staal plat te slaan, dat kost hopeloos veel energie. Daarnaast is de uitstoot van CO₂ door staal-, en dus messenproductie verschrikkelijk hoog. Kijk maar eens wat Tata Steel jaarlijks de lucht in gooit, zelfs binnen de Europese regels. Met iedere aankoop van een Chinees keukenmes pleegt u een aanslag op het milieu. Met een levensduur van maximaal 5 jaar per mes wordt in een mensenleven ongeveer 14x de hoeveelheid energie verbruikt die nodig is voor de fabricage van één goed mes dat een heel leven meegaat.

Het financiële verschil

En dan de financiën: Als u één mes zou willen hebben, betaalt u in uw leven 16 keer 4 euro voor een zegeltjesmes dat u iedere 4 jaar moet vervangen, of u betaalt 1 keer 60 euro voor één kwaliteitsmes dat uw hele leven meegaat. Prijstechnisch gezien is dat nauwelijks een verschil, maar als u zich realiseert dat een zegeltjesmes ongeveer twee weken scherp blijft en een kwaliteitsmes een jaar, komt u er met de zegeltjesmessen bekaaid af qua snijgemak en slijpkosten.

Kortom: Als u nog ergens zo’n oud mes met houten handvat hebt, dat nog van uw oma of opa is geweest en u zich afvraagt hoe het komt dat dat mes zo oud kon worden? Nou, simpel, er waren vroeger geen messen acties met spaarzegeltjes.